Uitbreiding wettelijk depot tot digitale publicaties staat in zijn startblokken

6 december 2017

Groot Bijgaarden, 6 december 2017
 
De ministerraad heeft op 23 november 2017 een voorontwerp van wet goedgekeurd tot wijziging van de wet van 8 april 1965 tot instelling van het wettelijk depot bij de Koninklijke Bibliotheek van België. Het voorontwerp is er gekomen op initiatief van staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Zuhal Demir omdat de huidige wet op het wettelijk depot op verschillende punten is verouderd. Deze wet dient enerzijds te worden gemoderniseerd en uitgebreid tot digitale publicaties, en anderzijds te worden aangepast aan de gewijzigde structurele en reglementaire veranderingen waarmee de Koninklijke Bibliotheek van België (KBR) doorheen de jaren werd geconfronteerd. Het voorontwerp ligt momenteel ter advies bij de Raad van State en zal worden ingediend in de Kamer.
Opdracht van de KBR
Het verzamelen van alle offline en online publicaties uit een land is in Europa bijna altijd de wettelijke opdracht van de nationale bibliotheek. Ook in België ontvangt de KBR sinds 1 januari 1966 dankzij het wettelijk depot een exemplaar van elke gedrukte Belgische publicatie en bewaart de KBR alle publicaties op een papieren drager alsook digitale publicaties verschenen op cd, cd-rom of dvd die verschijnen op het Belgisch grondgebied of die worden uitgegeven door Belgische auteurs in het buitenland.
Het wettelijke depot is echter ontstaan in een periode waar de gedrukte publicatie de dominante informatiedrager was. De KBR wenste haar verantwoordelijkheid op te nemen om de depotwetgeving aan te passen aan de digitale realiteit en het verplichte deponeringskader uit te breiden tot digitale publicaties, ongeacht hun vorm of drager. De enige uitzonderingen hierop vormen cinematografische procedés en online publicaties die privégegevens bevatten en/of toegankelijk zijn voor een beperkte groep van personen zijn met behulp van een gebruiksnaam en een wachtwoord (bv. een blog of een extranet).
Waarom een aanpassing van de wet op het wettelijk depot nodig is
Steeds meer publicaties worden niet meer op een fysieke drager uitgebracht maar verschijnen alleen nog online. Het web is geëvolueerd tot een publicatieplatform dat de klassieke gedrukte media aanvult. Het is een belangrijke bron voor toekomstig wetenschappelijk onderzoek. Tegelijk is het een zeer vluchtig medium. Informatie die vandaag nog online beschikbaar is, kan morgen zijn verdwenen.
 
Door het opkomend succes van de digitale uitgeversactiviteiten moet het wettelijk depot worden herbekeken en aangepast naar digitale publicaties op nieuwe dragers én op online publicaties. Er geldt momenteel immers geen wettelijke verplichting om online publicaties te deponeren. In tegenstelling tot de meeste Europese landen is de wetgeving en de praktijk in België niet aangepast aan de digitale realiteit. België zal nu ook een bijdrage leveren aan het verkleinen van het digitale “zwarte gat”.
Zuhal Demir benadrukt hieromtrent het volgende: “De tijd dat papieren dragers archiveren voldoende is om ons erfgoed te bewaren, is al lang voorbij. Ik ben blij dat we met dit e-depot een nieuwe stap zetten in de digitale revolutie.”
Volgende stappen
Dit voorontwerp is de eerste fase in de verwezenlijking van het wettelijk depot van digitale publicaties. Voor de KBR is deze beslissing een grote stap vooruit in haar doelstelling om de bewaring van alle Belgische digitale edities te verzekeren. Het wettelijk kader zal verder worden aangevuld met een koninklijk besluit dat de aard en de vorm van de verschillende publicaties die binnen het wettelijk depot vallen verder zal concretiseren.
De KBR is momenteel bezig aan de opbouw een nieuwe online tool die het snel en efficiënt deponeren van gedrukte en digitale publicaties dient te vergemakkelijken. De bibliotheek houdt bij het ontwikkelen van de tool rekening met de noden van verschillende stakeholders en zal hem dan ook laten testen door geïnteresseerde uitgevers. In het eerste trimester van 2018 zal de KBR een informatiesessie organiseren voor de stakeholders waarbij kennis kan worden gemaakt met de nieuwe tool en vragen kunnen worden gesteld over de technische kant van het deponeren en over de verplichtingen die de wetsuitbreiding met zich meebrengt.
Medewerking van de uitgevers en hun standpunt
Met het oog op de wetswijziging werden in 2017 reeds verschillende overlegmomenten met de sector georganiseerd. Uitgevers erkennen dan ook het maatschappelijk belang om naast gedrukte publicaties ook digitale publicaties systematisch te verzamelen en te bewaren, zo niet dreigt een groot deel van ons collectief digitaal erfgoed verloren te gaan voor toekomstige generaties. Gezien het toenemend belang en volume van digitale publicaties, is het logisch dat de huidige depotwetgeving wordt uitgebreid zolang de technische procedures om te deponeren eenvoudig en weinig tijdrovend zijn en dat er een centraal bewaarbeleid wordt ontwikkeld waarbij de commerciële exploitatie van de publicaties niet wordt beïnvloed. Het ontsluiten van de gedeponeerde publicaties op verschillende plaatsen kan enkel gebeuren in overleg met uitgevers, en met respect voor het auteursrecht.