Op weg naar een herziening van artikel 150 van de Grondwet?
7 oktober 2020
De Kamercommissie Grondwet en Institutionele Vernieuwing Financiën behandelt momenteel een wetsvoorstel tot herziening van artikel 150 van de Grondwet teneinde juryrechtspraak voor terroristische misdaden af te schaffen. Het voorstel bepaalt het volgende:
“De jury wordt ingesteld voor alle criminele zaken behoudens voor terroristische misdaden, waarvoor de wet de procedure bepaalt. De door de strafwetten op deze misdaden bepaalde straffen blijven van toepassing.
De jury wordt tevens ingesteld voor politieke misdrijven en drukpersmisdrijven, behoudens voor drukpersmisdrijven die door racisme of xenofobie ingegeven zijn.”
Hoewel er de voorbije jaren verschillende wetsvoorstellen werden ingediend om dit artikel te wijzigen, lijkt dit voorstel meer kans op slagen te hebben. Men wil namelijk vermijden dat de terroristische aanslagen van 22 maart 2016 voor een volksjury zouden moeten worden behandeld.
In de rand van dit wetsvoorstel werden amendementen ingediend die bepalen dat de correctionele rechtbanken eveneens bevoegd zouden worden voor alle persmisdrijven “die door een discriminerende drijfveer zijn ingegeven” om tegemoet te komen aan de vraag van Unia om persmisdrijven die te maken hebben met discriminatie of haat te correctionaliseren.
Een van de meest cruciale passages uit de Belgische Grondwet, die de fundamenten legde voor de drukpersvrijheid, riep een bijzondere bescherming in het leven voor de pers in onze democratische samenleving (art. 25 § 1 G.W.). De getrapte aansprakelijkheidsregeling (art. 25 § 2 G.W.) en bijkomende procedurele waarborgen, met name de bevoegdheid van het Hof van Assisen inzake drukpersmisdrijven (art. 150 G.W.) die daaraan werd gekoppeld, maken dat de (druk)pers een degelijk juridisch wapenschild werd gegeven om zich te verweren tegen censuur.
Of politieke misdrijven en (terroristische) misdaden al dan niet een exclusieve bevoegdheid voor het Hof van Assisen moeten blijven, laten we in het midden. De bevoegdheid van het Hof van Assisen inzake persmisdrijven staat hier los van. Het is niet omdat de bevoegdheid voor misdaden moet worden aangepast dat dit ook in één beweging dient te gebeuren voor persmisdrijven.
Het huidige systeem inzake persmisdrijven is vatbaar voor kritiek. Door de complexiteit, prijs, angst voor de uitspraak en angst voor de publieke opinie, worden er bijna geen perszaken meer behandeld door het Hof van Assisen, wat volgens criticasters leidt tot straffeloosheid van de pers. Anderzijds bestaan er verschillende andere mechanismen waarbij de pers tot verantwoording kan worden geroepen (burgerrechtelijke aansprakelijkheid op basis van art. 1382 B.W., recht van antwoord, journalistieke beroepsethiek etc.).
Vanuit de sector wordt, in lijn met de rechtspraak van het Europees Hof van de Rechten van de Mens, al jaren wordt gepleit voor een volledige depenalisering van persmisdrijven met als gevolg dat de berechting van persmisdrijven via de burgerlijke rechtbanken zou gebeuren. Het correctionaliseren van persmisdrijven zal zorgen voor talrijke vervolgingen en de vrees bij journalisten om over bepaalde onderwerpen te schrijven, naar analogie van wat er gebeurd is in Frankrijk nadat daar de persmisdrijven werden gecorrectionaliseerd.
Men mag in deze discussie vooral niet uit het oog verliezen dat artikel 25 Grondwet eveneens voor herziening vatbaar werd verklaard, meer bepaald om een lid toe te voegen teneinde de waarborgen van de drukpers uit te breiden tot de andere informatiemiddelen. Gelet op de evolutie in de communicatiemedia moet aan het begrip drukpers een ruimere betekenis worden toegekend dan wat destijds slechts mogelijk was door middel van inkt en papier, dit precies teneinde ook in de 21ste eeuw nog steeds de wil van de grondwetgever te respecteren. Meningen die worden verspreid via het internet zijn evenzeer te beschouwen als drukpersmisdrijven, hoewel ze stricto sensu niet werden gedrukt door middel van een drukpers.