De nieuwe beheersovereenkomst VRT: een gemiste kan voor het Vlaamse medialandschap

11 december 2020

De VRT positioneert zich met haar online aanbod in de markt al enige jaren als een gratis concurrent van de nieuwswebsites. Dit is op meerdere vlakken problematisch.

In het regeerakkoord van de Vlaamse regering werd deze problematiek erkend: De nieuwswebsite van de VRT onderscheidt zich van de websites van de private nieuwsmedia en focust enkel op het audiovisueel aanbod. Geschreven tekst dient enkel ter ondersteuning van het audiovisuele (korte informatieve verslaggeving en geen longreads).

Ook de beleidsnota Media 2019-2024 werd terecht dezelfde passage opgenomen en ook de Sectorraad Media was in haar advies van 9 juni 2020 over de beheersovereenkomst van mening dat de rol van de VRT als omroeporganisatie centraal staat, i.e. het aanbieden van audiovisuele en auditieve programma’s behoort tot de kern van haar opdracht. Ook binnen het multimediaal aanbod dient de audiovisuele opdracht centraal te staan: de grondslag van haar online verslaggeving dient een audiovisueel karakter te hebben. Tekstuele duiding is toegelaten ter ondersteuning van het audiovisuele aanbod en hierbij moet worden bestudeerd of meetbare criteria kunnen worden opgelegd aan het invoegen van additionele tekstuele verslaggeving.

De beheersovereenkomst bepaalt dat de VRT zich de komende vijf jaar niet langer als een traditionele radio- en televisieomroeporganisatie dient te profileren, maar als een publieke mediaorganisatie met focus op audio en video die de Vlaamse samenleving moet versterken.

Aangaande het tekstueel aanbod op de website bepaalt de beheersovereenkomst het volgende:

• audio en video staan centraal in het informatie-duidingsaanbod en krijgen een prominente plaats in alle mogelijke vormen
• duiding door journalisten en analyses door experten geven een meerwaarde en passen binnen de opdracht
• tekst, complementair aan audio en video, is noodzakelijk om complexe verhalen of breaking news te brengen
• opiniestukken van externen worden steeds vergezeld van audio en/of video
• de VRT werkt verder aan een gesegmenteerd en gepersonaliseerd nieuwsaanbod om de Vlamingen nog beter te bedienen in hun nieuwsbehoeftes. Het aanbod blijft ook zonder registratie toegankelijk voor de mediagebruikers

Qua monitoring wordt er bij de KPI’s bepaald dat minstens 55%, met groeipad naar 65% tegen het einde van de beheersovereenkomst, van de items op VRT NWS duidelijk gerelateerd is aan audio en/of video-aanbod, uitgezonderd items over geschiedenis, cultuur, wetenschap en fact checks.

Een gemiste kans dus om het speelveld duidelijker af te lijnen door het invoeren van effectieve criteria, zoals een beperking in het aantal tekens, naar analogie van wat reeds bestaat bij andere openbare omroepen zoals de RTBF.

Een gemiste kans dus om een einde aan te maken aan de discussies hieromtrent en rust en evenwicht te brengen in de verhouding met de private nieuwsmedia voor de komende vijf jaar.

Hoorzittingen VRT in Commissie Media: DPG Media, Mediahuis e.a. aan het woord

14 februari 2020

In de Commissie van Media vinden er momenteel hoorzittingen over de nieuwe beheersovereenkomst van de VRT plaats. Op de hoorzitting van 13 februari 2020 werden DPG Media, Mediahuis, Telenet, WE MEDIA, Media.21, Fonds Pascal Decroos en de Vlaamse Verenging van Journalisten uitgenodigd om hun standpunten kenbaar te maken.

DPG Media erkent het belang van de VRT in het ecosysteem. De openbare omroep moet sterk en slagvaardig zijn, marktversterkend optreden en respect tonen voor andere spelers. De kerntaak van de VRT is radio en televisie, wat kan worden aangevuld met sociale media. Nieuws en duiding is geen kerntaak van de VRT met als gevolg dat de nieuwswebsite vrtnws.be tekst en grafiek enkel ter ondersteuning zou mogen gebruiken. De beheersovereenkomst moet hierover specifieker en transparanter zijn. Qua financiering pleit DPG Media voor een adequate correlatie tussen de advertentiemarkt in z’n geheel en het plafond van reclame-inkomsten van de openbare omroep. Om ervoor de zorgen dat niet alle reclame-inkomsten naar de grote internationale spelers gaan, zoals Google, Apple, Facebook en Amazon, moet er tussen alle spelers samengewerkt worden.

Mediahuis is van oordeel dat de VRT een grotere creativiteit moet hanteren. De nieuwe beheersovereenkomst is de perfecte startbasis om een volledig nieuw kader te ontwikkelen met een scherpe publieke opdracht. Het beleid moet de voorwaarden creëren waarin de VRT vrij en onafhankelijk kan opereren. De openbare oproep is niet het centrum van het medialandschap, maar een onderdeel ervan. De digitale rol van de VRT bestaat vooral uit het creëren van een totaalaanbod van radio en televisie wat op de digitale kanalen kan worden voorgezet. Er moet geen kopie gemaakt worden van nieuwssites, aangezien deze al veelvuldig aanwezig zijn bij de private media. De VRT kan wel doorverwijzen naar private nieuwsmedia. Concreet zou er een herdefinitie moeten komen van wat de VRT digitaal kan, beginnend bij het audiovisuele en rekening houdend met de noden van de kijker.

Ook Telenet streeft naar een slagvaardige en sterke VRT die focust op zijn kernopdracht. Het medialandschap kan enkel slagen indien er verenigbaarheid is tussen de verschillende spelers. Daarnaast treedt ze Mediahuis bij door te zeggen dat de VRT niet het centrum van het medialandschap mag zijn, maar een onderdeel ervan.

We MEDIA is van oordeel dat de private spelers geen digitaal model kunnen ontwikkelen als de VRT online een dominante positie aanneemt door massaal content te produceren en deze gratis aan te bieden. De VRT moet online aanwezig zijn, maar moet zich focussen op het audiovisuele waarbij ze beperkt gratis digitale content mogen aanbieden. De VRT zou de promotor moeten zijn van de private media.

Media21 streeft voor pluriformiteit van de VRT. Zij ziet de informatietaak van de openbare omroep ruimer dan vroeger, aangezien de VRT relevant moet blijven. De VRT heeft dan wel zijn eigen missie maar mag geen afzonderlijk deel in het medialandschap zijn.

Fonds Pascal Decroos pleit voor een niet-gemengde financiering zonder advertentie-inkomsten. De openbare omroep moet er zijn waar de markt tekortschiet en kan dit niet als zij zelf een deel van de reclamemarkt inpalmt. De VRT moet zijn democratische taak vervullen, zowel op vlak van radio, tv als online.

De VVJ vindt dat de VRT onafhankelijk moet zijn, maar dat daar waakzaam mee omgegaan moet worden. Hoewel de VVJ zich niet expliciet uitspreekt over de problematiek van longreads op vrtnws.be, stelt ze dat journalisten hun job moeten kunnen doen en dat het inperken van tekst daar niet toe bijdraagt.

Resultaten VRT-stakeholdersbevraging en publieksbevraging

29 januari 2020

Het mediadecreet voorziet dat de Sectorraad Media een advies formuleert aan de Vlaamse regering inzake de beheersovereenkomst 2021-2025 van de VRT. Ter voorbereiding hiervan werd een publieksbevraging en een stakeholderbevraging uitgeschreven.

De stakeholderbevraging brengt de rol en de toekomst van de VRT in het evoluerende medialandschap in beeld. De vragen hadden betrekking op de opdracht en de werking van de VRT, de plaats van de VRT in de samenleving en eventuele voorstellen voor de nieuwe beheersovereenkomst.
Alle stakeholders zijn zonder meer overtuigd van het belang van een publieke omroep in de huidige samenleving en mediamarkt. De publieke omroep moet de nodige ruimte krijgen om haar democratische rol in de samenleving te vervullen. Daarnaast moet de VRT het verschil maken aangezien zij taken kan vervullen die de commerciële spelers niet opnemen. De meest genoemde kernwaarden van de publieke omroep zijn onafhankelijkheid, betrouwbaarheid, diversiteit en kwaliteit.
Inzake nieuws en duiding wordt van de VRT verwacht informatie te verspreiden die kwalitatief, onafhankelijk en betrouwbaar is. Over de invulling van het online nieuwsaanbod lopen de meningen van de stakeholders uiteen. Enerzijds zijn er stakeholders die van mening zijn dat de VRT een zo uitgebreid mogelijk online aanbod moet creëren, zodat alle Vlamingen kosteloos toegang hebben tot nieuws. Anderzijds zijn er stakeholders die vinden dat de focus van het online aanbod op het audiovisuele dient te liggen en die bijgevolg een beperktere online opdracht bepleiten. Het gratis aanbieden van online geschreven nieuws zorgt namelijk voor rechtstreekse concurrentie met private nieuwssites.

Nog volgens de stakeholders zou de VRT elke Vlaming moeten bereiken en moeten blijven inzetten op diversiteit, wat een grote uitdaging blijft voor de VRT. Inzake samenwerking moet de VRT opener zijn in overleg. Er is een noodzaak aan samenwerking met publieke en private spelers, zowel met het oog op de versterking van de samenleving als van het media-ecosysteem. Men moet de samenwerking met het oog op kwaliteitsvolle journalistiek stimuleren, zodat men de expertise kan delen.
De meeste stakeholders vinden dat de VRT een marktversterkende impact heeft door een toegankelijk en kwaliteitsvol aanbod te leveren. Andere stakeholders vinden echter dat de VRT marktverstorend werkt. De VRT moet zich bewust zijn dat zij niet enkel een positieve impact heeft op het medialandschap, maar ook een negatieve.

Voor de nieuwe beheersovereenkomst vragen private spelers dat de VRT zich terughoudend opstelt de reclamemarkt en dat het online aanbod focust op het audiovisuele. De VRT moet binnen de krijtlijnen van de beheersovereenkomst volledig autonoom kunnen werken en de overheid mag zich niet inlaten met het beïnvloeden van inhoudelijke, journalistieke en programmatorische keuzes.

De publiekbevraging “De Vlaming over de VRT” werd ingevuld door meer dan tweeduizend Vlamingen (november 2019) en peilde bij deze Vlamingen hoe zij over de VRT denken en welke verwachtingen zij hebben voor de toekomst.

Algemeen kan worden gesteld dat de Vlaming zeer tevreden is over de publieke omroep. Zij duiden informatie als belangrijkste kerntaak aan, die op een objectieve en neutrale manier moet gebracht worden. De VRT moet zich onderscheiden van commerciële zenders door neutraal nieuws aan te bieden en door de aanwezigheid van minder reclame. De Vlaming vindt dat de publieke omroep nepnieuws moet opsporen en de Vlaming moet helpen om nepnieuws te herkennen. De andere kerntaken, cultuur, educatie en ontspanning, worden eveneens hoog gewaardeerd. Zo moet de VRT onder andere Vlaams creatief talent aan bod laten komen, moet zij de Vlaming helpen met de gevaren van mediatechnologieën te herkennen en hen leren hiermee om te gaan, en de meerderheid vindt ook dat programma’s niet louter ontspannend mogen zijn, maar de kijker ook iets moeten bijbrengen.

In zijn digitale rol moet de VRT een voorbeeldfunctie aannemen in de bescherming van de privacygegevens. De meeste Vlamingen vinden dat er te veel reclameboodschappen aanwezig zijn op de VRT-websites. Naar de toekomst toe moet de VRT technologie-neutraal zijn, zodat alle Vlamingen toegang hebben tot alle kanalen en technologieën.

De Sectorraad Media zal deze studies verder analyseren en het advies wordt in de loop van de maand april verwacht.