Richtlijnen voor het gebruik van Artificiële Intelligentie in de journalistiek

22 maart 2023

Het gebruik van artificiële intelligentie kent met onder meer de nieuwe versie van ChatGPT een ware opmars. OpenAI, een Amerikaans bedrijf dat werd opgericht door o.a. Elon Musk, creëerde eind november 2022 een chat-engine die wordt getraind met data die beschikbaar is op het internet. Deze machine is in staat om antwoorden te geven op eender welke vraag op een wijze zoals een mens dat ook zou doen.

De eerste versie van ChatGPT kon enkel ‘oudere’ bronnen, tot en met 2021, raadplegen om antwoord te bieden op vragen. Hoewel de antwoorden van deze chat-engine degelijk waren in het Engels, liet de vertaling in andere talen het soms afweten. Een van de grootste kritieken was bovendien dat de machine vaak feiten verzon, aangezien het geen kennis had van de hedendaagse realiteit.

In februari 2023 werd de nieuwe versie in Bing geïncorporeerd. In tegenstelling tot zijn voorganger, heeft deze machine wel toegang tot actuele informatie en schrijft integrale teksten, in ogenschijnlijk perfect Nederlands. Bing kan feiten en inzichten uit artikelen afleiden en combineren en zo een eigen analyse opstellen. Daarnaast wordt in teksten ook verwezen naar de gehanteerde bronnen via internetlinks, vaak artikelen achter een betaalmuur. Eender wie kan de chat-engine gebruiken, dit om simpelweg een vraag te stellen maar eveneens als hulp bij een onderzoek, bij het opstellen van een paper, enz.

Ook Google investeerde de laatste jaren enorm in AI. In 2021 demonstreerde ze een gelijkaardig chatsysteem aan ChatGPT, namelijk Lamda, maar vond het te vroeg om het publiek te maken. Voorafgaand de lancering van Bing, maakte Google bekend dat hun verbeterde versie, ‘Bard’, binnenkort toegankelijk zou zijn en zou worden toegevoegd aan de gewone zoekopdrachten.

Ondanks de verdere ontwikkelingen en verbeteringen aan artificiële intelligentie, zijn er nog steeds bekommernissen om de feitelijke correctheid van de gegeven output, en de risico’s rond de verspreiding van fake news door AI’s die met feitelijk incorrecte of kwaadwillige input worden gevoed/getraind. Verder kan men zich vragen stellen of de huidige vormen van artificiële intelligentie de auteursrechten en andere intellectuele eigendomsrechten voldoende naleven (zowel aan input- als aan outputzijde).

 (Zelf-)regulering

Op Europees vlak werd op 21 april 2021 een voorstel van verordening, de AI Act, gelanceerd. Het voorstel heeft als doel een gemeenschappelijk regelgevend en juridisch kader voor artificiële intelligentie in te voeren. De Raad en het Europees Parlement bepalen momenteel hun standpunten, vooraleer in trialoog te treden. Een akkoord wordt pas verwacht eind dit jaar.

Op Vlaams niveau heeft de Raad voor de Journalistiek nu ook richtlijnen opgesteld voor het gebruik van AI in de journalistiek. De nieuwe richtlijn stelt dat de (hoofd-)redactie verantwoordelijk blijft voor wat ze publiceren, ook als AI een rol speelt bij de garing, productie en verspreiding van de content. Het gebruik van AI moet alle bestaande principes uit de Code van de Raad voor de Journalistiek respecteren, waaronder de verplichting om alleen informatie te publiceren indien met de oorsprong ervan kent. Daarnaast moet een redactie transparant zijn over hun gebruik van AI, zodat het voor de lezer duidelijk is wanneer content op basis van AI gemaakt of geselecteerd is.

AI in de toekomst

Artificiële Intelligentie lijkt enerzijds veelbelovend, maar brengt anderzijds verschillende risico’s met zich mee. De technologische ontwikkelingen, hoewel reeds vergevorderd, zijn nog lang niet finaal. Het is dan ook afwachten hoe AI in de toekomst zal evolueren en zal worden aangewend. Wel is zeker dat we nog lang niet alles hebben gezien van wat AI kan en zal kunnen in de toekomst.