Stop de hannekesnesten: over nieuwssites en parasieten

25 mei 2012

Door Patrick LACROIX, Managing Director van Vlaamse Nieuwsmedia

Een “hanneke” is in vele Vlaamse steden en dorpen een bekend dialectwoord voor ekster. Deze vogel is in onze contreien weinig populair, omdat hij de neiging heeft om glimmende voorwerpen te stelen en naar zijn nest te brengen. Hij heeft dan ook zijn Latijnse naam – Pica pica – niet gestolen.
Een “hannekesnest” is dus letterlijk het nest van een ekster. Heel wat Vlamingen kennen het eerder als synoniem voor een rommeltje of een ongeregeld zootje. Wie ooit een eksternest van dichtbij gezien heeft, snapt wel waarom.
Het pikken van glinsterende voorwerpen mag dan getolereerd worden in het dierenrijk, mensen accepteren dit niet van elkaar. Iedereen met wat gezond verstand weet dat je de vruchten van andermans werk niet mag pikken, hoe glinsterend ze ook zijn.
Toch bestaan er exploitanten van nieuwssites die zich bezig houden met het overschrijven of afschrijven van nieuwsartikels die ze elders “gevonden” hebben.
Het meest flagrant zijn de gevallen waarin de uitbater van een site hele teksten knipt en plakt, er wat advertenties naast verkoopt en denkt dat hij een goede zaak doet. Dit soort van plagiaat-sites komt weinig voor in Vlaanderen en zij die het doen, maken serieuze auteursrechtelijke inbreuken en riskeren zelfs strafrechtelijke vervolging.
Daarnaast hebben we de slimmeriken die wel eens wat over auteursrecht gelezen hebben en weten dat alleen de vorm van een artikel en dus niet de inhoud beschermd is. Ze nemen een glinsterend “gevonden” pareltje van een nieuwsartikel en herschrijven hier en daar wat, gebruiken wat synoniemen en veranderen wat zinsconstructies. Hiermee lopen ze de kantjes van het auteursrecht af: ze weten goed dat het niet simpel is om te bewijzen dat de oorspronkelijke vorm nog herkenbaar is. Dit zijn wat we noemen parasieten.
Parasieten pikken met open ogen de vruchten van de creatieve inspanning van journalisten en de investering van uitgevers. Wat ze pikken, heeft wel degelijk economische waarde, als deel van een betalende publicatie of als deel van een site die inkomsten haalt uit advertenties.
Parasieten leveren zelf geen echte creatieve inspanning. Ze halen louter voordeel uit andermans werk en geld. Door dit pikken en herschrijven besparen ze op journalistieke en redactionele kosten, terwijl ze wel lustig advertentiegelden opstrijken.
Sommigen zijn zelfs niet te beroerd om zich te beroepen op het citaatrecht. Je moet echt geen jurist zijn om te snappen dat artikel 21 van de auteurswet het niet heeft over parasieten die met de bedoeling om advertenties te verkopen andermans teksten louter vormtechnisch herschrijven en de bron enkel erbij vermelden omdat het nieuwsmerk en de notoriteit ervan zouden afstralen op hun vervorming.
Wat deze parasieten vergeten is dat er in België nog zoiets bestaat als handelsrecht en dat zij met hun economische activiteit daar volledig onder vallen. De wet op de handelspraktijken maakt het mogelijk om schadevergoedingen van hen te eisen en hun websites te doen sluiten op basis van een handeling genaamd “parasiterende mededinging” of “slaafse aanhaking”.
Slaafse aanhaking, het woord heeft wel wat. Een exploitant van een site die deze stempel niet op zich wil, doet er goed aan om bij het “herschrijven” van “gevonden” glinsterdingen van onze professionele nieuwsmedia zelf aan research te doen, eigen waarde toe te voegen, zelf duiding te geven en met eigen achtergronden en inzichten een creatieve bijdrage te leveren.