Europese Commissie voert strijd tegen desinformatie verder op met een nieuw actieplan

12 december 2018

Historiek

Op 5 december 2018 heeft de Europese Commissie een actieplan tegen nepnieuws en desinformatie voorgesteld met het oog op de komende verkiezingen van mei 2019 zodat de campagnes eerlijk en betrouwbaar kunnen verlopen terwijl tegelijkertijd de vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en pluralisme gevrijwaard zullen blijven. Dit actieplan is één van de vele initiatieven die Europa doorheen de jaren op het vlak van desinformatie heeft gerealiseerd.

Reeds in 2015 werd op voorstel van de Europese Raad de East Stratcom Task Force opgericht als onderdeel van de Europese Dienst voor extern optreden (EDEO). Deze task Force had voornamelijk tot doel om op te treden tegen de desinformatiecampagnes komende uit Rusland en heeft gespecialiseerde analyses opgesteld met betrekking tot de verspreidingswijzen, technieken en intenties van desinformatie uit Rusland.

In opvolging hiervan werd de strijd tegen desinformatie een wereldwijd maatschappelijke bedreiging. De Europese Commissie heeft de bestrijding van desinformatie als een belangrijke doelstelling aangegeven omdat het de Europese waarden en democratie dient te beschermen aangezien elke vorm van desinformatie zeer ontwrichtend kan werken in onze samenleving. Op 26 april 2018 had de Europese Commissie dan ook opgeroepen om dit maatschappelijk probleem aan te pakken en te zorgen voor meer transparantie, betrouwbaarheid en verantwoordingsplicht door een multi-stakeholder forum te organiseren en een Europees plan van aanpak in de vorm van een zelfregulerende praktijkcode op te stellen. Op 26 september 2018 hebben internetplatformen en de advertentie-industrie deze praktijkcode op vrijwillige basis ondertekend en erkend om op gezamenlijke basis oplossingen te bieden tegen de blootstelling van grootschalige desinformatie. De aanbevelingen uit de gedragscode werden gegroepeerd rond 5 belangrijke actiepunten.

Nieuw actieplan van de Europese Commissie

De strijd wordt eind 2018 nog verder opgevoerd. De volgende stap wordt door de Europese Commissie gerealiseerd door een actieplan met aanvullende maatregelen tegen desinformatie bekend te maken en tegelijkertijd verslag uit te brengen over de tot nu toe gerealiseerde vooruitgang met betrekking tot de aanbevelingen uit de Praktijkcode .
In dit actieplan worden maatregelen voorgesteld die een gezamenlijke en gecoördineerde aanpak van Europa bij de strijd tegen desinformatie moeten bevorderen. De verschillende betrokkenen moeten voorrang geven aan deze coördinerende samenwerking om de verkiezingen van mei 2019 zo eerlijk en transparant mogelijk te laten verlopen. Het actieplan vormt een aanvulling op de maatregelen die de Commissie in september 2018 heeft aangekondigd in haar mededeling over vrije en eerlijke Europese verkiezingen en haar mededeling over de bestrijding van online desinformatie. De Europese Commissie zal deze reeks maatregelen uitvoeren in samenwerking met de lidstaten en het Europees Parlement.
Om de strijd tegen desinformatie op te voeren, bestaat het actieplan uit vier hoofdzakelijke pijlers:

• een capaciteitsverbetering die de Europese instellingen in staat moet stellen om desinformatie op efficiëntere wijze op te sporen, te analyseren en te reduceren;
• krachtigere gecoördineerde en gezamenlijke reacties van de Europese instellingen en de lidstaten;
• inschakeling van de particuliere sector in de strijd tegen desinformatie en
• bewustmaking bij het algemene publiek met betrekking tot desinformatie en vergroten van de maatschappelijke veerkracht.

Concrete verbintenissen

Het plan voorziet in een ‘rapid alert system’ (snellewaarschuwingssysteem) dat vanaf maart 2019 misleidende berichten efficiënt moet signaleren en doorgeven aan de lidstaten waardoor de uitwisseling van gegevens en evaluaties van desinformatiecampagnes wordt vergemakkelijkt. De Europese instellingen en de lidstaten zullen zich tegelijkertijd ook richten op proactieve en objectieve communicatie over de verschillende waarden en het beleid van de Europese Unie.

Daarnaast zal er door de Europese Commissie in samenwerking met de Europese Groep van regelgevende instanties voor audiovisuele mediadiensten een nauwgezet toezicht komen op de tenuitvoerlegging van de praktijkcode tegen nepnieuws die door de onlineplatforms zoals Facebook, Twitter en Google werd ondertekend. De ondertekenaars van de praktijkcode moeten de verplichtingen die zij in die praktijkcode zijn aangegaan snel en doeltreffend uitvoeren en zich richten op verbintenissen  die noodzakelijk zijn in het licht van de Europese verkiezingen van 2019. Ze verzekeren daarin onder meer de verplichting tot meer openheid met betrekking tot de oorsprong van de inhoud op platformen en de geldstromen erachter, nepaccounts snel te verwijderen, transparantie over politieke advertenties, advertenties duidelijk te onderscheiden van redactionele inhoud, gebruikers in staat stellen om desinformatie te rapporteren en de zicht- en vindbaarheid van gezaghebbende content te verbeteren. Zij zullen vanaf januari tot en met mei 2019 maandelijks rapporteren aan de Europese Commissie over hun activiteiten. Na 12 maanden zal de Praktijkcode worden geëvalueerd en zal worden bepaald of er verregaandere verplichtingen dienen te worden opgelegd aan de internetplatforms en advertentiesector.
Ook andere betrokkenen zullen actief worden benaderd door meer bewustmaking van en meer verantwoordelijkheid voor de burgers te creëren. Naast gerichte bewustmakingscampagnes zullen de Europese instellingen en de lidstaten mediageletterdheid bevorderen via specifieke programma’s en steun verlenen aan nationale multidisciplinaire teams van onafhankelijke factcheckers en onderzoekers om desinformatiecampagnes op social media te detecteren. Bovendien heeft de Commissie in haar voorstel voor het programma Horizon Europa van 2021 tot 2027 een topic toegevoegd voor de ontwikkeling van nieuwe instrumenten om online desinformatie te bestrijden en meer inzicht te krijgen in de rol van journalistieke normen en door gebruikers gegenereerde inhoud.

Het actieplan voorziet bovendien ook in extra budgettaire middelen en gespecialiseerde personeelsleden voor de bedoelde maatregelen. De begroting voor strategische communicatie binnen de EDEO ter bestrijding van desinformatie en voor de bewustmaking van de negatieve gevolgen ervan zal meer dan verdubbelen, van 1,9 miljoen euro in 2018 tot 5 miljoen euro in 2019. In het kader van het komende programma Creatief Europa ter ondersteuning van de journalistiek, mediavrijheid, pluralisme van de media en mediageletterdheid zal de Europese Commissie eveneens 61 miljoen euro vrijmaken. De Europese lidstaten moeten deze maatregelen aanvullen door hun eigen middelen ter bestrijding van desinformatie te versterken.